Hemija životne sredine

Abstract

Nauka o životnoj sredini predstavlja interdisciplinarno naučno polje, koje u cilju istraživanja procesa koji se dešavaju u ekosistemu, zahteva znanja iz različitih naučnih disciplina uključujući ekologiju, biologiju, hemiju, fiziku, geografiju, geologiju, itd. Kako su svi procesi u prirodi u osnovi hemijski, a sve reakcije u ćeliji, odnosno živim sistemima, biohemijske, i odvijaju se putem molekulskih interakcija, značaj hemije i biohemije za razumevanje procesa koji se odvijaju u životnoj sredini i organizmima je očigledan. Istraživanje i širenje saznanja vezanih za složene fenomene i probleme u životnoj sredini u direktnoj je vezi sa napretkom u oblasti hemije, bilo da govorimo o ekosistemu koji je u homeostazi, ili narušavanju njegove ravnoteže usled prisustva zagađujućih supstanci(prirodnog ilil antropogenog porekla) i njihove interakcijama sa činiocima životne sredine. Hemija i njene oblasti (organska i neorganska hemija, fizička hemija, analitička hemija, preparativna hemija, itd) omogućile su razumevanje sastava zemljišta, voda i vazduha, otkrivanje i izolovanje zagađujućih supstanci, njihovu karakterizaciju (kvalitativno i kvantitativno) i klasifikaciju, određivanje maksimalno dozvoljenih koncentracija u životnoj sredini. Sve navedeno je od presudnog značaja za adekvatan monitoring i procenu stanja kao i procenu rizika (hazarda) u životnoj sredini. Sa druge strane razvoj biohemije je omogućio razumevanje mehanizama interakcije različitih organskih i neorganskih supstanci prisutnih u životnoj sredini sa ćelijom, odnosno živim sistemima, potencijalnih štetnih efekata koje imaju na ćeliju, odnosno organizam, kao i procese bioakumulacije i biomagnifikacije. Nastavni udžbenik Hemija životne sredine ima za cilj da studenti savladaju osnovna znanja iz hemije i biohemije koja su od značaja za kvalitetno razumevanje, praćenje i analizu složenih dešavanja u životnoj sredini, koji su deo prirodnih ciklusa ili nastaju kao posledica zagađenja vode, vazduha ili zemljišta. Sadržajem udžbenika obuhvaćeni su kroz teorijski deo hemija atoma, čiste supstance i smeše, hemijske reakcije, stehiometrija, rastvori i koloidi, osnove ćelije i ćelijskog metabolizma, biomakromolekuli, ćelijska membrana i transport, a kroz primere su povezana fundamentalna znanja hemije i biohemije i procesi u životnoj sredini (kisele kiše, gasovi staklene bašte, zakišeljavanje okena, puferi u ljudskom organizmu, eutrofikacija, itd.). Kroz praktični deo date su najčešće korišćene laboratorijske metode u hemiji i biohemiji kroz računske i ekperimentalne zadatke, koje se primenjuju u oblasti životne sredine. Na kraju svakog teorijkog poglavalja se nalaze pitanja za proveru znanja i diskusiju. Integrisanje teorijskog i praktičnog dela u jedna udžbenik će studentima olakšati razumevanje i povezivanje gradiva iz ove oblasti. Literatura na koju se autori oslanjaju su savremene knjige priznatih stranih autora koje su prepoznate u nacionalnim programima iz oblasti prirodnih nauka u Republici Srbiji.