Faktorska analiza specifičnih aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizemnom sloju vazduha, i meteoroloških parametara

Abstract

Međusobna povezanost specifičnih aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizemnom sloju atmosfere sa meteorološkim parametrima razmotrena je u faktorskoj analizi. Merenja su sprovedena u Beogradu, Republika Srbija, i u Ljubljani i Krškom, u Republici Sloveniji, tokom 1991–2015 godine. Na sve tri lokacije, faktorska opterećenja dva faktora pokazuju da je: 1) specifična aktivnost berilijuma-7 obuhvaćena faktorom 1 sa temperaturom, oblačnošću i relativnom vlažnošću; dok je 2) specifična aktivnost olova-210 obuhvaćena faktorom 2 sa količinom padavina i atmosferskim pritiskom. Iako je komunalitet već dva faktora veći od 0,5 za većinu posmatranih varijabli, tek uvođenjem trećeg faktora komunalitet za specifičnu aktivnost olova-210 i atmosferskog pritiska na sve tri merne lokacije raste na preko 0,5. Rezultati faktorske analize pokazuju da se specifične aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizmenom sloju atmosfere nalaze pod različitim dominantnim uticajima. Koncentracija berilijuma-7 je pod uticajem faktora regionalnog karaktera, koji je takođe dominantan za srednju temperaturu. Ova veza specifične aktivnosti berilijuma-7 i temperature preko dominantnog zajedničkog faktora važi i kada se broj faktora u analizi poveća na tri i četiri. Sa druge strane, na koncentraciju olova-210, kao i na količinu padavina i atmosferski pritisak, više uticaja ima lokalni faktor. Ova povezanost olova-210 sa druga dva meteorološka parametra, međutim, prestaje da važi sa povećanjem broja faktora u analizi na tri, kada se izdvaja specifičan faktor koji objašnjava preko 80% varijanse specifične aktivnosti olova-210.

An association between the beryllium-7 and lead-210 specific activities in surface air and meteorological parameters is investigated using factor analysis. The measurements were conducted in Belgrade, Republic of Serbia, and Ljubljana and Krško, Republic of Slovenia, over 1991–2015. In all the locations, the factor loadings of two factors show that: 1) the beryllium-7 specific activity is encompassed by factor 1 together with temperature, cloud cover and relative humidity; while 2) the lead-210 specific activity, precipitation and atmospheric pressure are described by factor 2. Although the communalities of only two factors are already larger than 0.5 for most of the variables, an introduction of a third factor raises the communalities of all the variables above 0.5. The results imply that the beryllium-7 and lead-210 are under different dominant underlying mechanisms. The concentration of beryllium-7 seems to be primarily influenced by a mechanism of a regional character which is also a predominant factor for temperature. This association between the beryllium-7 specific activity and temperature prevails even when the number of factors in the analysis is raised to three and four. The lead-210 specific activity, on the other hand, together with precipitation and atmospheric pressure, is under an influence of a local mechanism, but that relationship between the variables ceases to hold when the number of factors is raised to three, and more than 80% of the variance in the Pb-210 specific activity is explained by one specific factor.